Θαλάσσια Χελώνα – Caretta caretta

Η χελώνα Caretta caretta (Linnaeus, 1758) είναι είδος θαλάσσιας χελώνας με παγκόσμια κατανομή. Ανήκει στην οικογένεια Cheloniidae. Η θαλάσσια χελώνα απαντά στον Ατλαντικό, τον Ειρηνικό και τον Ινδικό Ωκεανό, καθώς επίσης και στη Μεσόγειο Θάλασσα. Η Ελλάδα (ιδίως οι ακτές της Ζακύνθου – Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου και της Κυπαρισσίας) είναι η πιο δημοφιλής περιοχή φωλιάσματος (ωοτοκίας) κατά μήκος της Μεσογείου, με περισσότερες από 3.000 φωλιές ετησίως. Η χελώνα Caretta περνάει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της στη θάλασσα και σε εκβολές ποταμών, με τα θηλυκά να βγαίνουν για λίγο στην ξηρά για να γεννήσουν τα αυγά. Έχει χαμηλό ρυθμό αναπαραγωγής: τα θηλυκά γεννούν κατά μέσο όρο τέσσερις ομάδες αυγών και στη συνέχεια μένουν ανενεργές και δεν ξανά-ωοτοκούν για δύο έως τρία έτη. Φθάνει στη σεξουαλική ωριμότητα σε ηλικία 17-33 ετών και έχει διάρκεια ζωής 47-67 χρόνια.

Οι θαλάσσιες χελώνες θεωρούνται έως και την τελευταία δεκαετία ως είδος υπό εξαφάνιση (χαρακτηριζόμενο ως ΕΝ-endagered κατά IUCN) και προστατεύονται από τη Διεθνή Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης.(IUCN). Ο παρατημένος και εν χρήσει αλιευτικός εξοπλισμός είναι υπεύθυνος για πολλούς θανάτους χελωνών. Η απώλεια των κατάλληλων παραλιών ωοτοκίας και η εισαγωγή νέων αρπακτικών έχουν επίσης επηρεάσει τον πληθυσμό των χελωνών. Οι προσπάθειες για την αποκατάσταση του αριθμού τους απαιτούν γενικότερη συνεργασία, δεδομένου ότι οι χελώνες περιφέρονται σε τεράστιες εκτάσεις του ωκεανού και οι παραλίες ωοτοκίας είναι διασκορπισμένες σε διάφορες χώρες. Σε αυτά τα πλαίσια, το 1983 συστάθηκε ο Σύλλογος για την Προστασία της Θαλάσσιας Χελώνας «Αρχελών» ένα μη-κερδοσκοπικό σωματείο με αντικείμενο τη μελέτη, την προστασία και την περίθαλψη των χελωνών Caretta, καθώς και τη διαχείριση των οικοσυστημάτων στις σημαντικότερες ελληνικές παραλίες ωοτοκίας τους. Η συνεχής ενημέρωση και ευαισθητοποίηση σχετικά με την αναγκαιότητα διατήρησης της Caretta caretta σε ικανοποιητικά επίπεδα, φαίνεται πως αρχίζει να αποδίδει καρπούς τα τελευταία χρόνια, αφού πλέον η κατάσταση διατήρησής της σε παγκόσμια κλίμακα, βάσει της κόκκινης λίστας των ειδών της IUCN, χαρακτηρίζεται ως τρωτή (VU-Vurnerable).

Η C. caretta είναι η 2η μεγαλύτερη χελώνα με σκληρό κέλυφος στον κόσμο. Οι ενήλικες έχουν μέσο βάρος από 100 έως 150 kg και μήκος χελύου (καβουκιού) μέχρι και 120 cm. Το μέγιστο βάρος που έχει καταμετρηθεί είναι 545 kg και το μέγιστο μήκος κελύφους είναι 213 cm. Το κεφάλι και το καβούκι κυμαίνονται από κίτρινο-πορτοκαλί προς κοκκινωπό-καφέ, ενώ το πλάστρο (κάτω) είναι συνήθως ωχρό κίτρινο. Ο λαιμός και οι πλευρές της χελώνας είναι καφέ πάνω και κίτρινες στο πλάι και στο κάτω μέρος.Το κέλυφος της χελώνας χωρίζεται σε δύο τμήματα: το καβούκι και το πλάστρο. Το καβούκι διαιρείται περαιτέρω σε μεγάλες πλάκες ή φολίδες. Συνήθως 11 ή 12 ζεύγη πλακών βρίσκονται στο χείλος του κελύφους. Η θαλάσσια χελώνα είναι παμφάγα. Τρέφεται κυρίως με ασπόνδυλα του πυθμένα, όπως γαστερόποδα, δίθυρα μαλάκια και δεκάποδα. Έχει το μεγαλύτερο εύρος θηραμάτων από οποιαδήποτε άλλη θαλάσσια χελώνα. Κατά τη διάρκεια της μετανάστευσης στην ανοιχτή θάλασσα τρώνε μέδουσες, επιπλέοντα μαλάκια, πλωτά συμπλέγματα αυγών, καλαμάρια και χελιδονόψαρα.

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗΣ:
Ο υποπληθυσμός της Caretta caretta στη Μεσόγειο έχει κατηγοριοποιηθεί ως «Απειλούμενο Είδος Μειωμένης Ανησυχίας», αλλά είναι σημαντικά εξαρτώμενος από τα προγράμματα διατήρησης του πληθυσμού της. Σε παγκόσμιο επίπεδο ταξινομείται ως «Τρωτό Είδος». Το είδος συναντάται σε περιοχές του δικτύου Natura 2000. Προστατεύεται από το Π.Δ. 67/1981, ενώ περιλαμβάνεται στο παράρτημα IV της Οδηγίας των Οικοτόπων (92/43/ΕΟΚ). Περιλαμβάνεται στο παράρτημα ΙΙ της Σύμβασης της Βέρνης και το εμπόριό του απαγορεύεται σύμφωνα με τη Σύμβαση CITES.

ΑΠΕΙΛΕΣ:
Οι κυριότερες απειλές που αντιμετωπίζει στην Ελλάδα είναι η οικολογική υποβάθμιση των οικοσυστημάτων που τη φιλοξενούν όπως: η οικιστική και τουριστική ανάπτυξη των παραλιών ωοτοκίας, ο τεχνητός φωτισμός που αποπροσανατολίζει τα μικρά, η διάβρωση των παραλιών και η κλιματική αλλαγή που απειλεί τα παραθαλάσσια οικοσυστήματά και τις παραλίες ωοτοκίας. Η παγίδευση σε αλιευτικά εργαλεία, οι τραυματισμοί από ταχύπλοα αλλά και η ηθελημένη θανάτωση από ορισμένους ψαράδες αποτελούν κάποιους επιπλέον ανθρωπογενείς κινδύνους.
Ενδεικτικά αναφέρεται ότι το 80% των ατόμων που εισήχθησαν για περίθαλψη στο Κέντρο Διάσωσης Θαλάσσιων Χελωνών στη Γλυφάδα, κατά το διάστημα 1994-2000, έφερε τραύματα που οφείλονταν σε αλιευτικά εργαλεία, καθώς και σε σκόπιμη κακοποίηση.

Το κυνήγι των αυγών από αλεπούδες, σκυλιά, αρουραίους κλπ, αποτελεί μια επιπλέον απειλή και έχει παρατηρηθεί σε παραλίες ωοτοκίας της Πελοποννήσου, επηρεάζοντας το 40% των φωλιών. Ο κυριότερος όμως θηρευτής των μικρών είναι οι γλάροι, ενώ στη θάλασσα τα καβούρια, τα μεγάλα ψάρια κλπ.
Ιδιαίτερα σημαντική απειλή είναι και τα σκουπίδια στη θάλασσα. Ειδικότερα, οι πλαστικές σακούλες που υποβαθμίζουν το θαλάσσιο οικοσύστημα, μοιάζουν με τσούχτρες και μπορούν να ξεγελάσουν τις χελώνες, οι οποίες και τις τρώνε και ως συνέπεια προκαλείται ο θάνατος τους.

ΟΜΑΔΕΣ ΣΤΟΧΟΥ:
Ερασιτέχνες και επαγγελματίες αλιείς στην θαλάσσια περιοχή του Ιονίου Πελάγους, ιδιοκτήτες σκαφών αναψυχής ή ξενάγησης της ευρύτερης θαλάσσιας περιοχής.